Als rouw vastloopt en pijn blijft overheersen
Rouw is een natuurlijk proces dat hoort bij het verliezen van een dierbare. Het gaat vaak gepaard met intens verdriet, gevoelens van gemis en soms ook boosheid of schuldgevoelens. Meestal ontstaat er na verloop van tijd wat meer ruimte: ruimte om te herinneren met zowel tranen als een glimlach, ruimte om door te gaan met het leven zonder de ander te vergeten.
Maar soms blijft rouw steken. Het verdriet lijkt alleen maar pijn te doen, de boosheid overheerst of er is geen plek voor de mooie en warme herinneringen. In zo’n situatie spreken we van een vastgelopen rouwproces. Dat kan heel zwaar en eenzaam voelen. Eén van de behandelingen die bewezen effectief is bij vastgelopen rouw, is EMDR bij rouw en verlies
Rouw kent vele vormen
Rouw kent geen vast tijdspad of vaste vorm. Voor de één betekent het veel huilen en praten, voor de ander juist stil doorgaan met het dagelijks leven. Ook kan rouw zich uiten in lichamelijke klachten, slapeloosheid, prikkelbaarheid of moeite om te concentreren. Er is geen ‘juiste’ manier om te rouwen: ieder mens verwerkt verlies op zijn of haar eigen manier.
Toch is het belangrijk dat er, naast het verdriet, ook langzaam ruimte kan ontstaan voor zachtere of warme herinneringen. Als dat niet gebeurt, en iemand vooral in boosheid, schuldgevoel of pijn blijft hangen, dan kan het rouwproces vastlopen.
Een vastgelopen rouwproces in de praktijk
Marijke, een vrouw van 45, kwam bij mij binnen met veel mentale en lichamelijke klachten. Ze is getrouwd met Pieter en samen hebben ze twee puberkinderen. Marijke werkt drie dagen per week in de zorg, maar ze vertelde dat ze zich al langere tijd uitgeput voelt.
Tijdens de intake kwam naar voren dat haar moeder vijf jaar geleden vrij plotseling is overleden. Het ziekteproces duurde slechts drie weken. Marijke was maar een week thuis en ging daarna snel weer aan het werk. “Het heeft toch weinig zin om thuis te zitten, dat lost niks op,” zei ze. Praten over haar emoties deed ze niet; dat had ze van huis uit ook niet meegekregen.
Toch merkte ze dat het verlies haar bleef achtervolgen. Marijke kampte met schuldgevoelens en een grote boosheid. Boosheid naar haar moeder, maar ook naar iedereen en alles om haar heen. Die boosheid hield haar verdriet op afstand, maar zorgde er ook voor dat ze de warme en fijne herinneringen aan haar moeder niet meer kon voelen.
Tijdens de EMDR-sessies gebeurde er iets bijzonders. Er ontstond ruimte voor herinneringen die ze lange tijd had weggedrukt. Ze kon haar moeder weer zien zoals ze werkelijk was: niet alleen het gemis en de pijn, maar ook de liefdevolle en warme momenten. Na afloop zei Marijke: “Ik kan mijn moeder weer veel completer zien. Dat voelt zo bevrijdend.”
Door EMDR kwam haar rouwproces weer in beweging. Het verdriet bleef aanwezig, maar het werd draaglijker. Er ontstond opnieuw ruimte voor betekenisvolle herinneringen en een gezonder evenwicht.
Waarom rouw soms vastloopt
Rouw is een natuurlijk proces. Het hoort erbij dat we pijn voelen, ons verdrietig of boos voelen en soms zelfs even helemaal de weg kwijt zijn. Vaak lukt het lichaam en het brein om dit verlies stap voor stap te verwerken. Er ontstaat dan gaandeweg ruimte om de herinneringen aan de overledene in een breder en milder licht te zien: zowel het verdriet als de mooie momenten krijgen hun plek.
Maar soms gaat dit proces mis. Bijvoorbeeld wanneer:
- het overlijden plotseling of traumatisch was,
- iemand weinig steun ervaart uit de omgeving,
- er een ingewikkelde relatie met de overledene was,
- of wanneer er al eerdere onverwerkte verliezen spelen.
In die gevallen kan het brein het verlies niet goed verwerken. De herinneringen en emoties worden als het ware “vastgezet” in het geheugen. Elke keer dat er een trigger is – een naam, een foto, een plek – worden de pijnlijke gevoelens en negatieve gedachten opnieuw geactiveerd. Het brein komt dan niet toe aan het adaptieve verwerkingsproces, zoals we dat noemen. Het rouwproces stagneert en iemand kan de rouw niet verwerken zonder hulp, bijvoorbeeld met EMDR.
Hoe EMDR bij rouw werkt
Veel mensen kennen EMDR vooral als methode bij traumaverwerking, maar EMDR wordt ook steeds vaker succesvol toegepast bij rouw en verlies. Het uitgangspunt is dat bepaalde herinneringen of emoties rondom het overlijden “vast” zijn komen te zitten. Met EMDR wordt daar gericht mee gewerkt, zodat de emotionele lading kan verminderen en de herinnering een nieuwe plek kan krijgen.
Tijdens de sessies kijken we samen waar het rouwproces precies stokt. Dat kan in het verleden zijn – bijvoorbeeld bij het laatste gesprek of het moment van overlijden. Maar soms ligt de blokkade meer in het heden: gedachten of overtuigingen die telkens terugkomen, zoals “ik had meer moeten doen” of “ik mag niet gelukkig zijn zonder hem/haar”. Ook de toekomst kan beladen zijn, zoals de angst voor feestdagen of belangrijke levensmomenten zonder de ander.
In de Nederlandse praktijk werken we vaak met de linksom-rechtsom-methode om dit overzichtelijk in kaart te brengen:
- Linksom: de pijnpunten, de momenten die zwaar en beladen zijn.
- Rechtsom: de gewenste richting – ruimte voor zachtere herinneringen, betekenis en een dragelijk verdriet.
Door met EMDR deze pijnpunten stap voor stap te bewerken, verandert er iets wezenlijks. De beelden en emoties blijven bestaan, maar ze voelen minder overweldigend. Tegelijk ontstaat er ruimte voor andere gevoelens: liefde, warmte en betekenisvolle herinneringen.
Cliënten ervaren vaak dat ze hun dierbare weer completer kunnen zien – niet alleen via het prisma van pijn, maar ook via de mooie en waardevolle momenten die er waren.
Ruimte voor zowel verdriet als liefdevolle herinneringen
Rouwen betekent niet dat je je dierbare moet loslaten. Het gaat erom dat je leert leven met het verlies, op een manier die voor jou dragelijk is. Soms lukt dat vanzelf, maar soms blijft het proces vastzitten. Dat kan je het gevoel geven dat je geen kant op kunt, alsof de pijn of boosheid je hele herinnering bepaalt.
EMDR bij rouw kan dan een helpende stap zijn. Het verdriet verdwijnt niet – en dat hoeft ook niet – maar het wordt lichter en draaglijker. Er komt ruimte om je dierbare weer in een vollediger licht te zien: met zowel de pijn als de mooie herinneringen.
Wil je weten of EMDR bij rouw jou kan helpen om je rouwproces weer in beweging te brengen? Neem gerust contact met mij op voor meer informatie of een vrijblijvend kennismakingsgesprek.
Bij ACB Praktijk in Valkenswaard begeleid ik mensen die vastlopen in hun rouwproces. Met een combinatie van psychodynamische therapie en EMDR help ik cliënten om hun verlies te verwerken en opnieuw ruimte te vinden voor balans en veerkracht. De praktijk is goed bereikbaar vanuit Eindhoven, Weert en omliggende plaatsen.